Η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία
Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» σε αγαστή συνεργασία με την ΔΗ.Κ.ΕΠ.Α. Πέλλας οργάνωσε
την 9η εκδήλωση της 19ης περιόδου 2014-15 του Ανοικτού
Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών στην
φιλόξενη αίθουσα του Δημοτικού Συμβούλιου
Πέλλας, την Δευτέρα 2-3-2015. Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ο
Ανδρέας Κούκος, καθηγητής της Σχολής Εθνικής Αμύνης και πρόεδρος της Εταιρείας
Μελέτης Έργου του Ιωάννη Καποδίστρια και το θέμα που ανέπτυξε ήταν: «Η
Ευρωπαϊκή Πολιτική του Ιωάννη Καποδίστρια. Θέσεις και προτάσεις για μια
προοδευτικότερη τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη από το 1813 ως το 1821».
Η επικαιρότητα του θέματος (200 χρόνια από το
Συνέδριο της Βιέννης), η εξαιρετική ανάπτυξη του όλου ζητήματος, η ενδελεχής
παράθεση πηγών και αποσπασμάτων από επιστολές και ντοκουμέντα, η γνώση της
ευρωπαϊκής πολιτικής και της διεθνούς διπλωματίας από τον εισηγητή καθήλωσε το
ευάριθμο κοινό, που την παρακολούθησε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η πολιτική γενοκτονίας που εφάρμοσε η
Οθωμανική Τουρκία ανάγκασε τους εναπομείναντες Ρωμιούς να καταφύγουν στα Επτάνησα,
που κάτω από την Ρωσική επικυριαρχία
λειτουργούσαν ως ένα ημιααυτόνομο κράτος. Όταν λοιπόν οι κατατρεγμένοι
οπλαρχηγοί Κολοκοτρώνης, Κατσαντώνης, Τζαβέλας κ.ά. ζητούσαν από τον
Κερκυραίο διπλωμάτη Ιωάννη Καποδίστρια
ενισχύσεις και διακρατικές συμμαχίες, εκείνος προσβλέποντας σε ρωσική βοήθεια
για την αποτίναξη της θηριώδους σκλαβιάς, απαντούσε: «πρώτα πρέπει να μορφώσουμε Έλληνας και ύστερα να φτιάξουμε κράτος».
Ο
Καποδίστριας υπήρξε ο πρώτος ευρωπαϊστής, ο πρώτος που μίλησε για την
ενωμένη Ευρώπη και είχε όραμα για κάτι ευρύτερο πέρα από τα Βαλκάνια. Κατά ένα
τρόπο υπήρξε συνεχιστής του οράματος του Ρήγα Φεραίου. Οι ένδοξες μάχες και οι θλιβερές ήττες του
Ναπολέοντα δημιουργούν ένα διαφορετικό κλίμα στην Ευρώπη. Μαθαίνει ρωσικά, αναλαμβάνει διπλωματικό θώκο και αποστέλλεται
στην Ελβετία, την οποία ουσιαστικά ενώνει με την ομοσπονδοποίηση των 19 καντονιών
και την ανάδειξη της Βέρνης ως ηγέτιδας πόλης.
Στην Βιέννη πρώτος φίλος του υπήρξε ο αρχιμανδρίτης Άνθιμος Γαζής
εκδότης του περιοδικού «Λόγιος Ερμής». Συναντάται και με άλλους επιφανείς
Έλληνες, που αναθάρρεψαν με την Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) κι έπειτα.
Ο Γάλλος Πουκεβίλ, πρόξενος στην Πάτρα,
αναφέρει ότι παραμονές του 1821 υπήρχαν 615 εμπορικά πλοία Ελλήνων, με
ρωσική κατά κύριο λόγο σημαία, τα οποία έφεραν οπλισμό και μπορούσαν να λειτουργήσουν
και ως πολεμικά. Ως υπουργός
εξωτερικών, πλέον, της Ρωσίας ο
Καποδίστριας οργανώνει τμήμα αντικατασκοπίας, επιβάλλει ενότητα στην ρημαγμένη
Γαλλία και προωθεί την γερμανική ενοποίηση των 41 κρατιδίων. Ο τσάρος Αλέξανδρος αξιοποιεί κι άλλο τις ικανότητές
του. Γίνεται γνωστός στην Ευρώπη, αναγνωρίζεται
η αξιοσύνη του από όλους τους διεθνείς κύκλους, αλλά αποκτά και έναν
άσπονδο εχθρό, τον υπουργό εξωτερικών της Αυστρίας Μέττερνιχ.
Ο Καποδίστριας ονομάστηκε αρχιτέκτονας της
συνεννόησης για τα οράματά του για μια ειρηνική και
συνεργατική Ευρώπη. Παραιτείται το
1822, όταν διαπίστωσε ότι οι προσπάθειές του για έναρξη πολέμου μεταξύ Ρωσίας
και Τουρκίας δεν ευωδόθηκαν. Κατέφυγε στην Ελβετία, προώθησε την έννοια της
ουδετερότητας του Ελβετικού κράτους, όπου μιλιούνται 4 γλώσσες και πρωτοστάτησε
στην ίδρυση φιλελληνικών κομιτάτων με αποστολές τροφίμων, ρούχων και όπλων στην
χειμαζόμενη επαναστατημένη Ελλάδα. Ο φίλος του Εϋνάρδος, τραπεζίτης, χορήγησε
τεράστια ποσά για την ενίσχυση του ελληνικού αγώνα, που ήταν εθνικό κίνημα
απελευθέρωσης, από τα πρώτα στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι προσπάθειες της «Ιεράς
Συμμαχίας» να καταδικάσει και να εμποδίσει
την επανάσταση δεν είχαν ουσιαστικό αποτέλεσμα και δεκάδες φιλέλληνες πολέμησαν
στο πλευρό μας.
Οι ιδέες του για καταπολέμηση της
πειρατείας, για κατάργηση της δουλείας, για βαθμιαία ανεξαρτητοποίηση των
αποικιών και η υιοθέτηση του θεσμού της ενημέρωσης των δημοσιογράφων και των
συντακτών είναι πρωτοποριακές. Αφήνει πολύτιμη παρακαταθήκη για μια Ευρώπη της
αλληλεγγύης, της ισοτιμίας και της δημοκρατίας. Αρνείται την ηγεσία της Φιλικής
Εταιρείας, που αναλαμβάνει ο ευπατρίδης
Αλέξανδρος Υψηλάντης, ο οποίος και διαγράφεται από τις τάξεις του ρωσικού
στρατού. Στο Συνέδριο του Λάυμπαχ (Λιουμπλιάνα) ο Μέττερνιχ πνέει μένεα κατά
των Ρωμιών, αλλά ο τσάρος πειθόμενος από τον Καποδίστρια , αρνείται την
στρατιωτική επέμβαση εναντίον των ομοδόξων του. Με τον απαγχονισμό του
Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγόριου του Ε΄ και τις σφαγές που εξαπέλυσαν οι
Τούρκοι σε Κυδωνίες, Σμύρνη, Κων/πολη κ.ά. ο Ρώσος πρεσβευτής αποχωρεί
οργισμένος από την πρωτεύουσα των
Οθωμανών.
Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζίνα το 1827 εκλέγεται Κυβερνήτης
της Ελλάδας και αναλαμβάνει τιτάνιο έργο σε μια
ρημαγμένη και διχασμένη χώρα. Με 11 υπουργούς στο πλάι του, και
δίχως κρατικό μισθό, επιτελεί σπουδαίο
εθνικό, οικονομικό, κοινωνικό,
εκπαιδευτικό και εκκλησιαστικό έργο. Ιδρύει την Εθνική Τράπεζα, κόβει νόμισμα,
οργανώνει στρατό, ιδρύει ορφανοτροφείο και γεωργική σχολή, καθώς και σχολεία
ανά την επικράτεια. Στον ελλαδικό χώρο προωθεί συμμαχίες με ευρωπαϊκές δυνάμεις για την διεύρυνση των ορίων του ελλαδικού
κράτους πέρα από το Μωριά και την
Ρούμελη. Οι ταλαιπωρημένοι και καθημαγμένοι Έλληνες αγαπούν και εμπιστεύονται
τον μπαρμπαΓιάννη, όπως τον ονόμασαν. Οι μηχανορραφίες όμως των Δυτικών, η
απληστία και οι απαιτήσεις ορισμένων δικών μας, η άγνοια και ο φανατισμός, οδήγησαν τους Μαυρομιχάληδες στην δολοφονική
απόπειρα εναντίον του. Ξημερώματα 27 Σεπτεμβρίου 1831 καθώς πήγαινε, ως πιστός
Ορθόδοξος, να εκκλησιαστεί στον ναό του αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, έπεσε
νεκρός. Εκεί έκλαψε η Ρωμιοσύνη μας τον
«άγιο» της πολιτικής και ο Ιωάννης Καποδίστριας περνάει πλέον στην αθανασία. Η
δήλωση του Εϋνάρδου ήταν τραγικά
αληθινή: «Ο θάνατος του κυβερνήτη είναι
συμφορά για την Ελλάδα και δυστύχημα για την Ευρώπη»
Οι πολλές και ενδιαφέρουσες ερωτήσεις που
τέθηκαν από το ακροατήριο στον εισηγητή, αποκάλυψαν ένα κοινό που επιζητεί γνώσεις και
ενημέρωση και διψάει πραγματικά για εκδηλώσεις τέτοιου υψηλού επιπέδου.
Λάζαρος Η. Κενανίδης, θεολόγος,
δντής 2ου
Γυμνάσιου Γιαννιτσών, υποψ, διδάκτορας Α.Π.Θ.
