Την επιμνημόσυνη δέηση και το τρισάγιο, ακολούθησε η εκφώνηση του ιστορικού της ημέρας στον τόπο του μαρτυρίου από το Δήμαρχο Καλαβρύτων και Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας, περιόδου 1940-1945 «Ελληνικά Ολοκαυτώματα», κ. Γεώργιο Λαζουρά. Στην ομιλία του αναφέρθηκε στα γεγονότα της μελανής ημέρας, της εκτέλεσης του Δημάρχου Θωμά Μαγκριώτη, των βασανισμών και των εκτελέσεων δεκάδων δημοτών. Μετέφερε τις μνήμες από τα μαρτυρικά Καλάβρυτα και τον αγώνα του Δικτύου για τις πολεμικές αποζημιώσεις και επανορθώσεις, τη δικαίωση των νεκρών, καθώς και την ιδέα της συμφιλίωσης.
Καλαβρύτων αλλά και του συνόλου των
Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας, η δικαιοσύνη αυτή, δεν έχει
αποδοθεί, μέχρι σήμερα. Οι νομικές κωλυσιεργίες της γερμανικής πλευράς, αλλά και η απροθυμία των ελληνικών κυβερνήσεων να επαναφέρουν και να θέσουν το τεράστιο θέμα των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα στο πλαίσιο των διεθνών και διακρατικών υποχρεώσεών της, καθηλώνει τις δίκαιες απαιτήσεις μας, που παραμένουν ανικανοποίητες, ανεξόφλητες, εκκρεμείς…Το Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος, περιόδου 1940-1945, «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ» συνεχίζει να αγωνίζεται δυναμικά, σταθερά και αταλάντευτα για την πλήρη και οριστική απόδοση και καταβολή των γερμανικών αποζημιώσεων στους δικαιούχους τους, θύματα των ολοκαυτωμάτων. Η στάση μας και η θέση μας, είναι, ασυμβίβαστη, ανυποχώρητη, συνεπής, σταθερή, αποτελεί καταστατικό μας σκοπό και κυρίως γίνεται με σοβαρότητα, υπευθυνότητα και με θεσμικό και οργανωμένο τρόπο, γεγονός που μας δημιουργεί την προσδοκία, τη βεβαιότητα θα έλεγα ότι δεν είναι μακριά η ώρα που η Γερμανία θα υποχρεωθεί να πληρώσει τα οφειλόμενα.
Έχουμε την ακλόνητη πεποίθηση, τη βεβαιότητα θα έλεγα, ότι οι οικουμενικές, πανανθρώπινες, διαχρονικές και αιώνιες αρχές της δικαιοσύνης και του παγκόσμιου δικαίου θα επικρατήσουν. Τα εγκλήματα πολέμου, εναντίον αμάχων και αθώων, πρέπει να τιμωρούνται και να πληρώνονται. Και ασφαλώς δεν έχει σημασία, μόνο, η οικονομική – χρηματική αποτίμησή τους - άλλωστε ο τραγικός θάνατος των αμάχων δεν αποζημιώνεται - αλλά τη μεγαλύτερη αξία έχει η ηθική δικαίωση, η αγαλλίαση, η απάλυνση του πόνου που αισθάνονται οι συγγενείς των θυμάτων, από το γεγονός ότι οι Γερμανοί που εκτέλεσαν τους ανθρώπους τους, θα υποχρεωθούν να πληρώσουν για το έγκλημά τους αυτό. Δεν είναι δε, μόνο, οι αποζημιώσεις προς τα θύματα της θηριωδίας των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής στα Γιαννιτσά και στα 100 Ολοκαυτώματα μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Χώρας, που οφείλει η Γερμανία στην Ελλάδα, είναι και η επιστροφή του αναγκαστικού κατοχικού δανείου, οι γερμανικές επανορθώσεις που επιδίκασε η Διεθνής Διάσκεψη των Παρισίων (1946) για τις καταστροφές στην οικονομία και στις υποδομές της χώρας μας καθώς και η επιστροφή των αρχαιολογικών θησαυρών που εκλάπησαν, που όλα ανέρχονται, με τους μετριότερους υπολογισμούς, σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ.
…Ο δικός μας αγώνας σήμερα είναι να διατηρήσουμε τη μνήμη ως εφαλτήριο για τους σύγχρονους αγώνες, για την αντιμετώπιση της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας, για την υπεράσπιση της εθνικής ακεραιότητας και αξιοπρέπειας, για καλύτερη παιδεία, για καλύτερο περιβάλλον, για μια καινούργια κοινωνική συνείδηση, συνείδηση αλληλεγγύης, για την επιτυχία απέναντι στον σύγχρονο πόλεμο των αγορών, των συμφερόντων και των κερδοσκόπων, για τη δημιουργία μιας πατρίδας, όπου, όλοι και ιδιαίτερα οι νέοι, θα μπορούν να ζουν, με το όνειρο μιας καλύτερης ζωής».
Η τελετή στο μνημείο της Ομαδικής Εκτέλεσης ολοκληρώθηκε με κατάθεση στεφάνων. Να σημειωθεί ότι από το 2014 ο Δήμος Πέλλας συμμετέχει μέσω του Ελευθεροχωρίου, στο Διοικητικό Συμβούλιο του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας, περιόδου 1940-1945 «Ελληνικά Ολοκαυτώματα». Επιπλέον, με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Πέλλας, έχει καταθέσει προς το Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, πρόταση κήρυξης των Γιαννιτσών ως Μαρτυρικής Πόλης.
